فلسفه کاری

تحقیق و تجربه به ما ثابت کرده که کمتر متنی را می توان بدون درنظر گرفتن و دریافتنِ بافت یا آنچه زبانشناسان "فرامتن" می نامند ترجمه کرد، حتی متون حقوقی و اسنادی که درنگاه نخست، به جز مجموعه هایی از جملات و اصطلاحات فنی و بی روح به نظر نمی رسند. نمونه هایی از این دست فراوانند. از آن جمله می توان به عناوین دروس دانشگاهی اشاره کرد که ممکن است به فراخور شرایط، همواره یکسان ترجمه نشوند. بارها با مشتریانی مواجه شده ایم که خواسته اند عنوان درس معینی را مطابق آنچه آنها پیشنهاد می کنند ترجمه کنیم. ممکن است در وهلۀ نخست، چنین پیشنهادی تداخل در وظایف حرفه ای مترجم یا – از نگاه بدبینانه – حتی تلاش برای تحریف واقعیت به نظر آید. اما ممکن است چنین نباشد. بررسی های ما نشان می دهد که در موارد متعدد، عنوان و حتی شرح یک درس یکسان در دو دانشگاه معتبر ایران در صفحۀ انگلیسی هر یک از دو دانشگاه متفاوت نوشته شده و متقاضی ترجمه ای را طلب می کند که با عنوان دانشگاه کانادایی یا آمریکایی مطابقت بیشتری دارد. در این میان، آیا وظیفۀ مترجم، جستجویی ولو کوتاه، در شرح درس در هر دو سو و برگزیدن آنچه به مصلحت مشتری باشد نیست؟ (به شرط آنکه از امانت داری در ترجمه عدول نکرده باشد) این همان "فرامتنی" که از آن سخن گفتیم. بسیاری از متون حقوقی ایرانی دارای بافتی چنین چند وجهی هستند. متونی مانند بخش های مربوط به مهریه و شروط ضمن عقد در سند ازدواج و شرح طلاق در طلاقنامه همواره چالشی فرامتنی برای یک مترجم دقیق و حرفه ای به شمار می آیند و او موظف است در صورت درنیافتن ابهام یا چند-معنایی آنها، اول از همه تحقیق کند و سپس با صاحب سند به مشورت بنشیند تا جان مطلب را دریابد – پیش از آنکه دست برصفحه کلید بّرّد. او البته قرار نیست، مشتری را در این دشواری و پیچیدگی سهیم کند بلکه صرفا وظیفۀ حرفه ای خود را انجام داده است، وظیفه ای که بدون توجه به بافت و پیرامون یک متن انجام پذیر نیست.